De voorganger van het kasteel was een vrijwel vierkante woontoren uit de 13e eeuw, waarvan de funderingen met een omtrek van 10 bij 11 meter tijdens de opgraving zijn teruggevonden. Hij werd vervangen door een vierkant kasteel van ongeveer 30 bij 30 meter, dat in de 16e eeuw flink uitgebreid werd.
Lange tijd was het kasteel eigendom van de Heren van den Bergh, die vanaf 1503 via vererving de heerlijkheid Stevensweert in bezit kregen. Uit het geslacht van den Bergh kwam Hendrik van den Bergh voort. Hij werd opperbevelhebber van de Spaanse legers in de Nederlanden en vond hij tijdens het beleg van Den Bosch in 1629, tegenover zich de bekwaamste der Nederlandse veldheren neef) Prins Frederik Hendrik. Van den Bergh verloor en was opperbevelhebber af.
In 1632 ondernam Prins Frederik Hendrik de beroemde veldtocht langs de Maas. Achtereenvolgens werden door de Staatse troepen de plaatsen Venlo.
Roermond, Stevensweert en Maastricht veroverd. De Spanjaarden zochten vervolgens een strategische plek om de Staatse troepen in Maastricht te kunnen isoleren. Zij bezetten het Eiland in de Maas, omgeven door de Oude en Nieuwe Maas. Daar werden vestingwerken aangelegd, met als belangrijke onderdelen, de vesting Stevensweert en het “toepalen” van de Maas, om de toegang naar Maastricht te blokkeren. De Spaanse gouverneurs van de vesting Stevensweert namen hun intrek in het kasteel Stevensweert. Daar kwam pas verandering in door de slag om Stevensweert in 1702 tijdens de Spaanse successieoorlog. Bij die slag werd het kasteel zwaar beschadigd, en een groot deel ging verloren. Nu nog zichtbaar zijn: delen van de ronde hoektoren, de muur van de ridderzaal met schietgaten en de opvolger van de slotkapel. Deze laatste (herbouwd in 1819) werd gebruikt door de protestante troepen om ter kerke te kunnen laten gaan.
Wil je meer weten over het kasteel Stevensweert en de vesting Eiland in de Maas, neem dan een kijkje in het streekmuseum Stevensweert / Ohé en Laak in Stevensweert. Ga je liever online op zoek naar meer informatie? Kijk dan op www.museumstevensweert.nl
