Vestingstad Geertruidenberg

GESCHIEDENIS

De naam ‘Sint Geertruidenberg’ wordt voor het eerst in het stadsrecht van 1213 gebruikt. In oudere akten van 967 wordt de nederzetting zeer toepasselijk ‘Berg aan de oever’ genoemd. De heilige Gertrudis zou in het jaar 645 op die hoge plek al een kerkje hebben gesticht.

Met het verlenen van stadsrechten door Graaf Willem I, werd Geertruidenberg in 1213 de eerste stad van het Graafschap Holland. Vandaar dat het nu nog ‘Hollands oudste stad’ wordt genoemd. In 1319 werd de stad ommuurd. Het werd een belangrijk handelscentrum waar graven, edelen en vertegenwoordigers van steden bijeenkwamen om hun belangen te behartigen. De St. Elisabethsvloed maakte in 1421 een einde aan deze bloeiperiode. Deze ramp leidde tot het ontstaan van Nationaal Park De Biesbosch.

Vanaf die tijd is Geertruidenberg, gelegen aan belangrijke vaarroutes in het grensgebied tussen Holland en Brabant, van grote betekenis geweest als front- en vestingstad en werd daarom ook wel ‘De Sleutel van Holland’ genoemd. Als onderdeel van de Zuiderwaterlinie werd voortdurend strijd geleverd om de stad.
Na de inname door de Staatsen, geeft Prins Willem van Oranje in de 16e eeuw opdracht om de stadsmuur geleidelijk te vervangen door vestingwerken. In de Tachtigjarige Oorlog waren het de Staatsen en de Spanjaarden die om de stad vochten. In 1589 kochten de Spanjaarden Geertruidenberg uiteindelijk voor een grote som geld van het muitende Engelse garnizoen. Prins Maurits wist in 1593 met een list de stad weer aan de zijde van Holland te krijgen en de Spanjaarden te verdrijven. Pas in 1813, bij de vorming van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, wordt Geertruidenberg definitief bij Brabant gevoegd.

GEERTRUIDENBERG VANDAAG

Geertruidenberg laat zijn geschiedenis zien. De vestingstad is nu nog steeds te beleven. Geertruidenberg is ‘ingesloten’ door water. Aan de noordzijde loopt de Bergsche Maas met aan de andere kant De Biesbosch, ten oosten en zuiden ligt rivier De Donge en aan de westelijk kant is het Wilhelminakanaal.

Water is nu nog steeds erg belangrijk in Geertruidenberg. Er zijn veel havens aanwezig. Aan de Timmersteekade liggen vijf historische werkschepen. Deze historische schepen hebben elk een historie met de gemeente Geertruidenberg en helpen daarmee om het verleden weer zichtbaar te maken en het verhaal te vertellen. Op gezette tijden zijn deze prachtige schepen zelfs gratis te bezoeken.

Het knusse centrum ligt op loopafstand. Er zijn leuke winkeltjes en diverse horeca gelegenheden aan de Markt. Regelmatig worden er vanuit de VVV stadswandelingen onder leiding van een gids gehouden. Geertruidenberg is ook erg trots op De Bergsche Battery. Dit is het verdedigingsleger uit 1593, ten tijde van het beleg van Geertruidenberg onder de roemruchte leiding van prins Maurits. Met piekeniers, musketiers, vaandelwacht en door het afschieten van kanonnen en musketten geeft deze groep demonstraties over het leven in en de verdediging van de stad Geertruidenberg in de 16e eeuw.

WAT TE DOEN IN GEERTRUIDENBERG

Geertruidenberg is met haar vesting en Fort Lunet aan De Donge onderdeel van de Zuiderwaterlinie. De Zuiderwaterlinie is een historisch kralensnoer van vestingsteden, forten, schansen en inundatievlaktes, onderdeel van het Zuiderfrontier, ontwerp van Menno van Coehoorn.

DAGJE GEERTRUIDENBERG
Het is prima vertoeven in Geertruidenberg. Er is veel te beleven. Een bezoek aan Museum De Roos of een wandeling maken door het historische stadje. Geertruidenberg heeft ook een breed aanbod aan eetgelegenheden. In prachtige historische panden kunt u terecht voor een lunch of heerlijk diner.

DE OMGEVING
Naast het aanbod dat Geertruidenberg zelf heeft te bieden is deze vestingstad gelegen aan het Nationaal Park De Biesbosch. Een tochtje door dit prachtige natuur- en recreatiegebied is een echte aanrader. De Efteling, het pretpark met het unieke sprookjesbos, ligt op 16 km afstand en in de regio zijn verschillende mogelijkheden voor in een dagje funshoppen bijvoorbeeld in Oosterhout, Breda of Gorinchem.

Wilt u het Brabantse landschap of het Nationaal Park De Biesbosch verkennen per boot of scooter, dan bent u bij Uit in Zuid aan het goede adres. De scooters en boten worden elektrisch aangedreven en zo kunt u fluisterstil het Brabantse land verkennen. Ook kunt u kano’s en tuk tuk’s huren.

WANDELEN EN FIETSEN
Naast het fietsknooppuntensysteem beschikt Geertruidenberg over verschillende thema fietsroutes. U kunt bijvoorbeeld fietsen langs monumenten, kunstwerken of vestingwerken. Voor de wandelaar is er natuurlijk ook een breed aanbod. Varen in de omgeving van Geertruidenberg, onder andere in Nationaal Park de Biesbosch, kan bijvoorbeeld in de elektrische bootjes van Uit in Zuid.

BEZIENSWAARDIGHEDEN

Ten noorden en ten westen van Geertruidenberg zijn de vestingwerken
nog volledig intact. De bewegwijzerde wandelroute voert over deze
verdedigingswerken. De Geertruidskerk, grotendeels uit de 15e eeuw, bevat restanten van de oorspronkelijke kerk uit de 14e eeuw. Eind 20e eeuw werd de totale kerk grondig gerestaureerd.

Het schitterende interieur is een bezoek zeker waard. In de zomermaanden is de kerk opengesteld voor het publiek. Een torenbeklimming kan geboekt worden bij de VVV Geertruidenberg. Achter een fraaie 17e eeuwse trapgevel aan de Markt is Museum De Roos gevestigd. Kom hier meer te weten over de interessante geschiedenis van Geertruidenberg en haar omgeving.

De Bergsche Battery is een verdedigingsleger dat met haar optredens, in historische kledij en met kanonnen en musketten, een beeld geeft van het leven in de laatste jaren van de 16e eeuw inclusief de oorlogsvoering in die tijd. In de zomermaanden op de eerste zondag van de maand laten zij u op de wapenplaats nabij het Commandeursbolwerk de sfeer proeven van het leven rond 1593.

De Hoofdwacht diende vroeger als poortgebouw voor het daarachter gelegen 18e eeuwse Arsenaal. De hardstenen toegangspartij van het Arsenaal is rijk versierd met bijvoorbeeld gebeeldhouwde wapens. De opvallendste bezienswaardigheid en het centrale punt van de stad is de peervormige Markt. Het mooie aanzien van dit plein wordt onder andere bepaald door de dubbele rij ruim 200 jaar oude linden en de historische waterpompen.